Gạch cua là gì? Giá trị dinh dưỡng và lưu ý an toàn khi sử dụng

Trong hành trình khám phá những nguyên liệu dân dã mang đậm bản sắc ẩm thực Việt Nam, gạch cua đã và đang trở thành yếu tố không thể thiếu trong các món ăn như bún riêu, canh cua đồng, hay cua hấp. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ gạch cua thực chất là gì, nó có dinh dưỡng ra sao và nên sử dụng thế nào để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất của gạch cua, giá trị dinh dưỡng mà nó mang lại cũng như những lưu ý cần thiết khi sử dụng loại nguyên liệu đặc biệt này.

Gạch cua là gì trong ẩm thực Việt?

Gạch cua nằm ở đâu trong con cua?

Gạch cua là phần chất mềm có màu từ vàng cam đến nâu đỏ, nằm bên trong mai cua đồng. Đây không phải là một bộ phận duy nhất mà là hỗn hợp của các cấu trúc nội tạng quan trọng như tuyến gan tụy và đôi khi bao gồm cả trứng cua (ở cua cái trưởng thành).

Thành phần tạo nên gạch cua

• Tuyến gan tụy (hepatopancreas): Là cơ quan tiêu hóa chính của cua, đảm nhận chức năng tiêu hóa, lọc độc và tích trữ dưỡng chất. Tuyến này tạo nên kết cấu béo mịn, là yếu tố chính tạo nên hương vị đặc trưng của gạch cua.
• Trứng cua: Chỉ có ở cua cái đang trong giai đoạn sinh sản, thường có màu vàng đậm, dạng hạt nhỏ, đôi khi lẫn trong tuyến gan tụy.

Gạch cua không phải là gan hay trứng đơn thuần

Khác với hiểu lầm của nhiều người, gạch cua không đơn thuần là gan hay trứng mà là sự kết hợp tự nhiên giữa nhiều bộ phận, mỗi con cua lại có sự khác biệt tùy theo giới tính và giai đoạn phát triển.

Phân biệt gạch cua với thịt cua và trứng cua

Thịt cua – phần cơ vân có giá trị cao về protein

Thịt cua là phần cơ vân chắc, màu trắng, nằm ở thân và càng cua. Đây là nguồn cung cấp đạm tinh khiết, ít béo, thường được dùng trong các món hấp, xào hoặc làm gỏi.

Trứng cua – nguồn lipid và năng lượng

Chỉ xuất hiện ở cua cái trong giai đoạn sinh sản, trứng có màu vàng đậm, kích thước nhỏ, giàu lipid và có giá trị năng lượng cao. Tuy nhiên, trứng cua không phải lúc nào cũng hiện diện.

Gạch cua – linh hồn của nhiều món ăn dân dã

Không giống thịt hay trứng, gạch cua góp phần tạo nên hương vị béo ngậy, thơm đặc trưng. Nó thường được tách riêng, xào sơ rồi cho vào món ăn để tăng độ đậm đà và hấp dẫn.

Giá trị dinh dưỡng của gạch cua

Gạch cua cung cấp năng lượng và protein vừa đủ

Theo thống kê từ USDA (Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ), 100g gạch cua chứa khoảng 40-60 kcal, đủ để cung cấp năng lượng nhẹ cho một bữa phụ hoặc món ăn kèm. Bên cạnh đó, nó còn cung cấp khoảng 5-6g protein giúp duy trì cơ bắp và tăng cường hệ miễn dịch.

Chất béo không bão hòa và vitamin thiết yếu

Gạch cua chứa từ 2-4g chất béo, chủ yếu là chất béo không bão hòa tốt cho tim mạch nếu ăn điều độ. Ngoài ra, còn có nhiều vitamin như:

• Vitamin A: Tốt cho mắt, miễn dịch và làn da.
• Vitamin B12: Quan trọng với máu và hệ thần kinh.
• Sắt và kẽm: Giúp tạo hồng cầu và tăng đề kháng.

Hàm lượng cholesterol cao – con dao hai lưỡi

Trong 100g gạch cua, lượng cholesterol dao động từ 200–300mg. Đây là mức cao so với nhu cầu hàng ngày, đặc biệt với người có nguy cơ tim mạch hoặc rối loạn mỡ máu.

Ai nên ăn gạch cua và ăn bao nhiêu là đủ?

Người khỏe mạnh

Nếu bạn có sức khỏe bình thường, gạch cua vẫn là lựa chọn ngon – bổ. Tuy nhiên, chỉ nên ăn khoảng 20-30g/lần và không quá 1-2 lần/tuần để tránh tích lũy cholesterol về lâu dài.

Người có bệnh nền

Những ai bị tim mạch, huyết áp cao, tiểu đường hay mỡ máu nên giới hạn dưới 200mg cholesterol mỗi ngày. Vì vậy, lượng gạch cua nên giới hạn ở mức 1-2 thìa nhỏ/lần và dùng không thường xuyên.

Trẻ nhỏ dưới 1 tuổi

Không nên cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 12 tháng ăn gạch cua do hệ tiêu hóa chưa phát triển hoàn thiện, dễ bị dị ứng hoặc ảnh hưởng bởi chất béo và vi khuẩn có thể tồn tại trong nội tạng.

Gạch cua và các rủi ro về an toàn thực phẩm

Gạch cua dễ tích tụ kim loại nặng

Vì là nội tạng của cua, gạch cua có nguy cơ chứa các chất độc hại như chì, thủy ngân nếu cua sống trong môi trường ô nhiễm. Do đó, cần lựa chọn nguồn cua thật cẩn thận.

Cách sử dụng gạch cua an toàn

• Chọn cua sạch: Mua từ các chợ uy tín hoặc vùng nuôi trồng được kiểm soát.
• Rửa kỹ và làm sạch mai: Trước khi tách gạch, cần loại bỏ tạp chất để tránh nhiễm khuẩn.
• Nấu chín kỹ: Nhiệt độ cao sẽ tiêu diệt vi khuẩn, ký sinh trùng tiềm ẩn.

Gạch cua trong ẩm thực và khoa học dinh dưỡng

Sự quan tâm từ cộng đồng khoa học

Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia Việt Nam (NIN), gạch cua là nguồn cung cấp tự nhiên vitamin B12, hỗ trợ cải thiện thiếu máu. Một thìa gạch cua (10g) đã có thể cung cấp tới 30% nhu cầu B12 hằng ngày.

Thống kê từ người tiêu dùng

Một khảo sát năm 2022 tại miền Bắc Việt Nam cho thấy: có đến 85% người tiêu dùng sử dụng gạch cua ít nhất 1 lần/tháng, phổ biến trong các món như bún riêu hoặc canh cua. Tuy nhiên, mức độ nhiễm kim loại nặng trong cua ở đồng bằng sông Hồng đang tăng nhẹ, nhấn mạnh sự cần thiết của việc lựa chọn cua sạch.

Có nên ăn gạch cua thường xuyên?

Gạch cua là món quà dinh dưỡng mà tự nhiên ban tặng, song như bất kỳ loại thực phẩm nội tạng nào, bạn nên sử dụng một cách có kiểm soát. Dù hấp dẫn và nhiều dưỡng chất, việc ăn quá nhiều gạch cua sẽ khiến cơ thể dư thừa cholesterol, từ đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.

Gạch cua – ngon nhưng cần ăn đúng cách

Gạch cua không chỉ góp phần tạo nên hương vị đặc sắc của ẩm thực Việt, mà còn mang đến nguồn dưỡng chất quý giá cho sức khỏe. Tuy nhiên, để tận dụng được lợi ích mà không ảnh hưởng đến sức khỏe, bạn cần lựa chọn cua sạch, chế biến kỹ và ăn với liều lượng hợp lý. Đừng để món ngon trở thành gánh nặng cho cơ thể chỉ vì ăn không đúng cách.

👉 Bạn có đang sử dụng gạch cua trong bữa ăn gia đình? Hãy chia sẻ cách chế biến món ngon từ gạch cua mà bạn yêu thích nhé!