Cao lầu – Món ăn đặc sản Hội An
Trong kho tàng ẩm thực Việt Nam, mỗi vùng miền đều sở hữu những món ăn mang dấu ấn riêng. Với phố cổ Hội An, cái tên gắn liền với hồn phố và ký ức của bao du khách chính là cao lầu. Món ăn này không chỉ nổi tiếng bởi hương vị đặc biệt mà còn bởi cách chế biến công phu, gắn liền với điều kiện tự nhiên và văn hóa địa phương.
Khác với phở, bún hay mì quảng, cao lầu mang phong vị riêng biệt, vừa quen vừa lạ, trở thành một trong những biểu tượng ẩm thực của miền Trung Việt Nam.
Nguồn gốc và lịch sử
Nguồn gốc của cao lầu đến nay vẫn còn nhiều tranh cãi. Một số giả thuyết cho rằng món ăn chịu ảnh hưởng từ ẩm thực Trung Hoa, đặc biệt là món mì Quảng Đông. Lại có ý kiến cho rằng cao lầu được lấy cảm hứng từ món soba hay udon của Nhật Bản, do sự giao thương tại Hội An từ thế kỷ XVII – XVIII.
Tuy nhiên, qua thời gian, cao lầu đã Việt hóa, trở thành món ăn đặc trưng chỉ có thể tìm thấy ở Hội An. Cái tên “cao lầu” được cho là bắt nguồn từ thói quen ăn uống ngày xưa: các thương nhân, quan lại thường ngồi trên lầu cao để thưởng thức món ăn này, vừa ăn vừa ngắm cảnh phố cổ.
Đặc điểm nổi bật
Điểm đặc trưng của cao lầu nằm ở sợi mì. Không giống như phở hay bún, sợi cao lầu dày, vàng, có độ dai nhưng không bở. Bí quyết nằm ở việc dùng gạo ngâm với nước tro từ củi đốt (thường là cây tràm, cây xoan), kết hợp nước giếng Bá Lễ – giếng cổ nổi tiếng của Hội An. Chính điều này tạo nên hương vị đặc trưng mà khó nơi nào tái tạo được.
Khi ăn, cao lầu thường được phục vụ khô, không chan nhiều nước như phở hay bún. Bát cao lầu có sợi mì, thịt heo xá xíu hoặc thịt heo quay, ăn kèm rau sống Trà Quế, ít tóp mỡ giòn, thêm chút nước sốt đậm đà để hòa quyện hương vị.
Nguyên liệu chính
Cao lầu là sự kết hợp tinh tế của nhiều nguyên liệu: gạo nếp để làm sợi mì, nước giếng Bá Lễ, thịt heo ướp gia vị, rau sống Trà Quế, cùng các loại gia vị truyền thống.
Ngoài ra, tóp mỡ chiên vàng giòn, bánh đa nướng hoặc da heo chiên được thêm vào để tạo độ béo và giòn. Nước sốt của cao lầu được nấu từ xương heo, kết hợp với nước mắm, ngũ vị hương, tạo nên hương thơm quyến rũ.
Cách chế biến
Quy trình làm cao lầu đòi hỏi sự tỉ mỉ. Gạo được ngâm trong nước tro, sau đó xay thành bột, tráng thành bánh rồi thái sợi. Sợi mì sau đó được hấp chín nhiều lần để có độ dai và vàng óng. Thịt heo được ướp ngũ vị hương, nướng hoặc quay để tạo màu đỏ nâu hấp dẫn.
Rau sống phải là loại trồng tại làng Trà Quế gần Hội An, nơi có thổ nhưỡng đặc biệt, cho hương vị tươi ngon khác biệt. Khi ăn, người ta bày sợi mì, thêm thịt, rau, tóp mỡ, chan ít nước sốt. Tất cả hòa quyện tạo nên hương vị đặc trưng: dẻo dai, đậm đà và thanh mát.
Sự khác biệt so với các món mì khác
Nhiều du khách thường nhầm lẫn cao lầu với mì quảng do cùng xuất phát từ Quảng Nam. Tuy nhiên, cao lầu và mì quảng khác nhau rõ rệt:
- Mì quảng thường chan nhiều nước dùng, còn cao lầu gần như là món khô.
- Sợi mì quảng mềm và dẹt, còn sợi cao lầu vàng óng, dày và dai hơn.
- Mì quảng ăn kèm đậu phộng rang, bánh tráng nướng; cao lầu ăn kèm tóp mỡ và rau sống Trà Quế.
Chính sự khác biệt này khiến cao lầu trở thành món ăn độc nhất, khó lẫn trong bản đồ ẩm thực Việt Nam.
Vai trò trong văn hóa ẩm thực Hội An
Cao lầu không chỉ là món ăn, mà còn là biểu tượng văn hóa của phố cổ. Trong các dịp lễ hội, cao lầu thường được giới thiệu như một phần của bản sắc Hội An. Nhiều du khách quốc tế coi việc thưởng thức cao lầu là trải nghiệm không thể thiếu khi ghé thăm nơi đây.
Món ăn này còn phản ánh lịch sử giao thương của Hội An – thương cảng từng sầm uất bậc nhất Đông Nam Á, nơi nhiều nền văn hóa gặp gỡ và hòa quyện. Cao lầu chính là minh chứng cho sự giao thoa ấy, nhưng được “Việt hóa” để phù hợp với khẩu vị và nguyên liệu địa phương.
Cao lầu trong đời sống hiện đại
Ngày nay, cao lầu không chỉ có mặt ở Hội An mà còn xuất hiện tại nhiều thành phố lớn trong và ngoài nước. Tuy nhiên, theo nhận định của nhiều người sành ăn, chỉ có cao lầu nấu ở Hội An mới giữ được hương vị “chuẩn”, bởi phụ thuộc vào nguồn nước giếng và rau sống địa phương.
Cao lầu đã góp phần đưa ẩm thực Hội An vươn ra thế giới. Nhiều kênh truyền hình và tạp chí quốc tế khi giới thiệu về Việt Nam đều nhắc đến cao lầu như một đặc sản tiêu biểu.
Kết luận
Cao lầu là món ăn đặc sản của Hội An, nổi bật với sợi mì vàng dai, thịt heo đậm vị, rau sống Trà Quế và nước sốt tinh tế. Từ nguồn gốc gắn liền với lịch sử giao thương, cao lầu đã trở thành biểu tượng văn hóa, phản ánh sự sáng tạo của người dân địa phương.
Trong đời sống hiện đại, dù có nhiều biến thể, cao lầu vẫn giữ vị trí đặc biệt trong lòng người Việt và du khách quốc tế. Đây không chỉ là món ăn, mà còn là “đại sứ văn hóa” của phố cổ Hội An, góp phần làm phong phú thêm kho tàng ẩm thực Việt Nam.
